TS-8 Bies, niedaleko WarszawyTS-8 Bies, niedaleko WarszawyPiękne Śmigło samolotu TS-8 Bies po renowacji. Śmigło posiada pierwsze okucie mosiężne (charakterystyczne dla wcześniejszego okresu produkcji), a pozostałe aluminiowe – z późniejszego okresu. Zdjęcie: Karol Borys. Dziękujemy!
TS-8 Bies, niedaleko Warszawy
Najprawdopodobniej jeden z pierwszych niemieckich producentów śmigieł, choć pierwsze wzmianki dotyczące tejże produkcji datują się na rok 1915.
Firma została założona przez Karla Mohn’a urodzonego w 1887 roku. w wieku 24 lat Karl uzyskał licencję pilota.
Zgodnie z ustaleniami komisji alianckiej po I Wojnie Światowej firma wyprodukowała do czasu jej zakończenia 3800 śmigieł. Po wojnie nie wznowiła produkcji.
Samolot WZ-XI Kogutek skonstruowany przez Władysława Zalewskiego w 1927 r. Wyposażony w silnik o mocy 18 KM również zaprojektowany przez konstruktora samolotu. Foto: NAC
| Producent (typ) | |
| Nr Śmigła | 38020 |
| Data produkcji | 1926 |
| Skok | |
| Średnica | 2720 mm |
| Silnik | Hispano-Suiza 150 KM |
| Kraj Pochodzenia | Francja |
| Zastosowanie | Schreck FBA |
O śmigle. Śmigło wyprodukowane we francuskich zakładach Chauvière Intégrale. Obecnie znajduje się na ekspozycji w Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku.
Budowa śmigła. Śmigło złożone z ośmiu lameli drewna (prawdopodobnie jesionowego). Średnica śmigła wynosi 272 cm, grubość piasty 150 mm. Krawędź natarcia na końcowej długości łopaty jest okuta. Powierzchnia śmigła zabezpieczona jest lakiem Tonkilaque. Na obu łopatach umieszczone są kalkomanie ze znakiem wytwórni.
Samolot i silnik. Śmigło przeznaczone do francuskiego ośmiocylindrowego silnika rzędowego w układzie V Hispano-Suiza 8Aa o mocy 150 KM. Silnik o pojemności 11,76 L osiągał moc 150 KM, przy 2000 obr./min. Stopień sprężania 4,7, średnica cylindra 120 mm, skok tłoka 130 mm. W Polsce silnik używany był w wodnosamolocie Schreck FBA-17HE użytkowanym w Morskim Dywizjonie Lotniczym w Pucku. Sześć samolotów dostarczono wiosną 1926 roku. Ostatni z nich (o numerze 4-4) użytkowany był aż do 8 września 1939 r, kiedy został zniszczony przez obsługę po niemieckim nalocie.
Literatura:
A. Morgała „Samoloty wojskowe w Polsce 1924 – 1939”
Samolort PWS 16. Żródło: aiwar.ru
| Producent (typ) | Szomański, Polska |
| Nr Śmigła | 8628 |
| Data produkcji | 1937 |
| Skok | 175-152? |
| Średnica | 260 |
| Silnik | Wright Whirlwind 5A/B 220 KM |
| Kraj Pochodzenia | Polska |
| Zastosowanie | PWS 16 |
O śmigle. Śmigło wyprodukowane w zakładach Szomańskiego w Warszawie. W zbiorach prywatnych, udostępnione Muzeum Sił Zbrojnych w Dęblinie (lipiec 2018). Oznaczenie skoku niezbyt czytelne (poprawiane?).
Budowa śmigła. Śmigło złożone z 9 warstw drewna (jesion). Krawędź natarcia oraz końcówka okute blachą aluminiową. Śmigło w całości było pokryte płótnem i warstwą czarnego laku Tonkilaque. Obecnie na większej części łopat płótno symetrycznie usunięte ze śladami po kleju. Granica zachowanego płótna wyraźnie widoczna.
Samolot i silnik. Śmigło, zgodnie z oznaczeniem używane było na samolotach PWS-14 oraz PWS 16. Obydwa samoloty były napędzane przez silnik gwiazdowy Skoda -Wright Wirlwind J-5A/B o mocy 220 KM
Literatura:
Zbliżenie na metalowe śmigło Pierre Levasseur samolotu Lublin R-VIII
Heine, typowo dla wytwórców śmigieł tego okresu był producentem mebli przed erą lotnictwa. Założony przez Hugo Heine zakład zajmował kilka lokalizacji na terenie dzielnicy Waidmannslust w Berlinie. W 1914 został zarejestrowany znak towarowy „Heine Propellers”. Rosnące zapotrzebowanie na śmigła do samolotów w okresie I Wojny Światowej zaowocowało wyprodukowaniem około 36.000(?) śmigieł. Dzięki tak dużej liczbie stosunkowo dużo przetrwało do naszych czasów.
Historia śmigieł Heine miała swą kontynuację w okresie międzywojennym, wiele konstrukcji niemieckich – i nie tylko – było wyposażone w te śmigła. Heine miał swój udział równie ż w produkcji śmigiał w okresie II Wojny Światowej.
Heine w Polsce. W sposób oczywisty Polska korzystała ze zdobycznych śmigieł (w tym również Heine) zdobytych po odzyskaniu niepodległości w roku 1918; dotyczy to śmigieł zabudowanych na płatowcach, uszkodzonych, jak i przejętych w magazynach, na przykład w Poznaniu na Ławicy.
W okresie międzywojennym do czasu wzrostu napięcia na linii Niemcy – Polska również nasi konstruktorzy sięgali po śmigła producentów zagranicznych, w tym Heine – zamawianych bezpośrednio u producenta.
Po Drugiej Wojnie Światowej ponownie można było spotkać śmigła Heine w Polsce na sprzęcie zdobycznym, na samolotach takich jak HE 72 Kadett czy FW 44 Stiegliz, bądź jako samodzielne części zamienne.
| Producent (typ) | Heine, Niemcy |
| Nr Śmigła | 17889 |
| Data produkcji | 1917 |
| Skok | 205 |
| Średnica | 256 |
| Silnik | Gnome 100 |
| Kraj Pochodzenia | Niemcy |
| Zastosowanie |
O śmigle. Śmigło zostało wyprodukowane w zakładach Hugo Heine, Berlin-Waidmannslüst. Śmigło było używane, i zakończyło swój resurs uderzeniem o ziemię jedną łopatą. Śmigło posiadało niekompletne oznaczenie producenta na piaście (brak dwóch doklejanych lameli z informacją o producencie silnika i jego mocy). Zachowały się natomiast oznaczenia średnicy (D-256) oraz skoku (H–205), a także stempel Heine, oznaczenie STANDARD i GEPRUFT FLZ. Liczba szpilek mocujących: 8. Śmigło w zbiorach prywatnych.
Budowa śmigła. Śmigło złożone z ośmiu lameli, w kolejności (prawdopodobnie):orzech, jesion, orzech, orzech, mahoń, orzech, jesion, orzech.Przed sklejeniem warstwy drewna były specjalnie żłobkowane dla zwiększenia powierzchni klejenia.
Samolot i Silnik. Śmigło napędzało 9-cio cylindrowy, 100-konny rotacyjny silnik Gnome 100, lub jego licencyjną niemiecką wersję Oberursel U.I Silnik miał 95 cm średnicy i 107,4 cm długości, suchy ważył 137,4 kg. Pojemość silnika 16,303 litra. Ciężko dziś dopisać możliwą historię śmigła powiązaną z miejscem odnalezienia t. j terenami Wielkopolski. Silnik Gnome 100PS wyprodukowany w Niemczech na podstawie przedwojennej licencji w zakładach Oberursel używany był w kilku typach niemieckich samolotów , między innymi Fokker EII, Fokker E III, Pfalz E II. Nie udało się ustalić się choćby prawdopodobnego zastosowania śmigła do któregoś z samolotów.
Literatura:
Śmigło Heine 17889 zaprezentowane w formie logo wystawy czasowej „Skrzydlaci Kosynierzy”, Muzeum Sił Powietrznych Dęblin 2017-2018.
Śmigło samoltu Lublin R.XIII SP-AMG z filmu nakręconego podczas zlotu na szwedzkim lotnisku Sztokholm Bromma w 1936 roku.
Widać nietypowo wypolerowane okucie (usunięto warstwę czarnego pokrycia Tonkilaque). prawdopodobnie dla polepszenia wyglądu samolotu demonstracyjnego.
To samo śmigło widoczna kalkomania Tonkilaque.
Lublin R.XIII SP-AMG, Bromma 1936.Lublin R.XIII SP-AMG, Bromma 1936.